नेपालमा बाघको सङ्ख्या वृद्धि, बासस्थान विस्तारको आवश्यकता

विराटनगर / नेपालमा बाघको सङ्ख्या निरन्तर बढ्दै गइरहेको छ, जसका कारण यसको बासस्थान विस्तार गर्ने आवश्यकता देखिएको छ। राष्ट्रिय निकुञ्ज क्षेत्र, मध्यवर्ती क्षेत्र तथा अन्य वन क्षेत्रमा बाघको बसोबास भए पनि पछिल्ला वर्षहरूमा सङ्ख्या वृद्धि भएसँगै बासस्थानको समस्या देखा परेको छ।

चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जद्वारा आयोजित अन्तरक्रिया कार्यक्रममा राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण विभागका वरिष्ठ इकोलोजिष्ट हरिभद्र आचार्यले बाघका लागि थप बासस्थान आवश्यक रहेको बताए। उनका अनुसार, विगत पाँच वर्षमा बाघको सङ्ख्या उल्लेख्य रूपमा वृद्धि भएकाले यसको दीर्घकालीन संरक्षणका लागि बासस्थान विस्तार गर्न आवश्यक छ।

“हिंस्रक बाघलाई खुला चिडियाघर बनाएर संरक्षण गर्न सकिन्छ। यसलाई आयआर्जनसँग जोडेर वातावरणमैत्री पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ,” आचार्यले भने।

नेपालमा सन् २००९ मा १२१ वटा बाघ रहेकोमा सन् २०२२ मा यो सङ्ख्या बढेर ३५५ पुगेको छ। सन् २०१३ मा १९८ र सन् २०१८ मा २५३ बाघ रहेको तथ्यांक छ। यद्यपि, बाघको सङ्ख्या बढ्दै गर्दा यसको बासस्थान भने ९३ प्रतिशतले घटिसकेको आचार्यले जानकारी दिए।

एक सय वर्षअघि विश्वभर करिब एक लाख बाघ रहेकोमा हाल यो सङ्ख्या घटेर करिब ५,००० मा सीमित भएको छ। नेपालमा संरक्षण प्रयासहरू प्रभावकारी भएकाले बाघको सङ्ख्या वृद्धिमा सकारात्मक असर परेको छ।

नेपालका वन क्षेत्रमा झन्डै ५०० वटा बाघ राख्न सकिने क्षमता भए पनि हाल निकुञ्जहरूको कोर क्षेत्रमा ४०४ वटा बाघ मात्रै अटाउन सक्ने आकलन गरिएको छ। बाघको मुख्य आहार मृग प्रजाति भएकाले त्यसको पनि संरक्षण गर्नु अपरिहार्य रहेको बताइएको छ। साथै, बाँदर र घरपालुवा जनावर समेत बाघको आहाराका रूपमा रहेको विज्ञहरूले बताएका छन्।

बाघको सङ्ख्या वृद्धि सँगसँगै यसको बासस्थान व्यवस्थापन चुनौतीपूर्ण बन्दै गएको छ। मानव–बाघ द्वन्द्व बढ्न नदिन वन्यजन्तु संरक्षणसँगै उचित योजना आवश्यक रहेको विज्ञहरू बताउँछन्। संरक्षणलाई अझ प्रभावकारी बनाउन सरकारले दीर्घकालीन नीति अवलम्बन गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ।